Page 16 - Preschaint Nummer 8
P. 16

                  Vigilaunza Vigilaunza es dumandeda. Ella ans permetta da viver attentamaing, consciaintamaing. Nus pudains seguir las valuors chi velan la paina da gnir cultivedas in nos min- chadi. Vigilaunza chüra la solidarited in nossas raits socielas ed ans güda a turner tal punct da partenza, scha nus vains pers our d’ögl noss böts. Vigilaunza po eir gnir chüreda per l’egen avantag. Ella sgüra l’egna pussaunza ed influenza in ün tschert ambi- aint. «Guardaval» a Madulain ans do ün exaimpel. L’uvas-ch Volkard da Neuburg ho fat fabricher il chastè traunter il 1237 e’l 1251 güst sur il punct il pü favurai- vel per fabricher üna punt. L’En es stret. Ed impü as spartan lo las vias vers l’Alvra, vers Chamues-ch ed in- avaunt a Livigno u via il Bernina illa Vuclina. L’uvas-ch defendaiva sieus interess politics ed economics, vagliand sur la val e sieu dazi tar la punt. I’l «Sench imperi romaun da naziun tudas-cha» vaivan ils pass grischuns üna grand’importanza. La populaziun indigena stuvaiva mantgnair la benestanza da l’uvas-ch, pajand annuelmaing il deschevel da lur guadagn, melgrô lur existenza misra. «Guardaval»? Las perspectivas eiran sgürischem diffe- rentas. A nu’s viva i’l listess muond, scha’s guarda – aviand ils peis sün terra giò la val – suravi ils pros ed ers e Wenn es uns gut geht, soll alles so bleiben, wie es ist. Dann verstehen wir die nicht, die unter den herrschenden Verhältnissen leiden, die gedrückt werden von der Ordnung, die uns nützt. Aus einer Liturgie da lo insü vers la fortezza ed inavaunt vers il tschêl cun sias glünas, u scha’s guarda da suringiò illa val. Culla prüma perspectiva s’es dependent. Culla seguonda – per quels i’l chastè – es l’orizont adüna pü vast. Ma eir las relaziuns chi domineschan per ün tschert temp perdan lur effet. L’uvas-ch perda sia pussaunza, la vschinauncha piglia in possess la fortezza. Inua cha gniva regno e controllo, sota uossa la glieud e passainta sieu temp liber. Zieva tschientiners sun vanzedas be pü ruinas. La vita illa val es resteda. Eir la dumanda in che perspectivas e cun che valuors cha nus cultivains la cumünaunza traunter da nus chi’ns muvains illa val scu abitants, giasts e passants. Che sun nossas respostas? La tuor guarda vagliand. 14 preschaint das Magazin 


































































































   14   15   16   17   18